به گزارش مجله خبری نگار، این ضربالمثل را در جایی به کار میبرند که فردی از رسیدن به یک مقصود و نیت بازمانده باشد.
به عبارت دیگر اکر کسی برای رسیدن به خواستهای تمام تلاش و همّ و غم خود را بگذارد، به امید موفقیت و رسیدن به مقصود مدتها تلاش کند، اما نهایتاً با صراحت و قاطعیت جواب منفی بشنود و خواستهاش اجابت نشود، میگویند «فلانی آب پاکی را روی دستش ریخت». یعنی دیگر کار تمام شد و او به خواستهاش نمیرسد.
در مورد این ضربالمثل داستان یا حکایت خاصی روایت نشده است، اما در باب آن همین بس که آب در اصطلاح شرعی پاککننده است و شیء ناپاک به وسیله آن تمیز میشود؛ و به نوعی آخرین وسیله و ابزار است.
این ضربالمثل هم، در مفهوم کنایی اشاره دارد به آخرین حرف و جوابی که از طرف مخاطب به فرد متکلم و متقاضی زده میشود و به نوعی متقاضی را در رسیدن به هدف و مقصودش ناامید میکند و تکلیفش را روشن میسازد.
البته باید به این نکته توجه کرد که در فقه اسلامی اصطلاح آب پاکی نتیجه و معنایی مثبت دارد و آن نظافت و پاکیزگی است. اما در مورد این اصطلاح تمثیلی «آب پاکی روی دست دیگری ریختن»، منظور و پیام منفی است و به معنای نا امید کردن دیگری در رسیدن به مقصود و خواسته اوست.تا حدی که فرد دیگر برای خواستهاش تلاش نمیکند و میداند وصول به آن تا حد زیادی غیرممکن است.
این ضرب المثل حکایت و داستان ندارد، اما ریشه در یک اصطلاح دینی دارد که کم کم تبدیل به کنایه و ضرب المثل شده است:
در دین مبین اسلام، آب موثرترین عامل پاک کننده نجاست است و زمین و آفتاب و استحاله در مرحله دوم مطهرات قرار دارند. هر چیز نجس با شستن پاک میشود و اصولا آب زایل کننده هر گونه نجاسات است.
موضوع مشکوک و ناپاک را باید از سه الی هفت بار – بسته به نوع و کیفیت نجاست – شستشو داد تا طهارت شرعی به عمل آید. به آن آب آخرین که نجاست و ناپاکی را به کلی از بین میبرد در اصطلاح شرعی ” آب پاکی ” میگویند. زیرا این آب آخرین موقعی ریخته میشود که از نجاست و ناپاکی اثری باقی نمانده، موضوع مشکوک کاملا پاک و پاکیزه شده باشد.
” آب پاکی ” همان طوری که در اصطلاح شرعی، آب آخرین است که شیء ناپاک را به کلی پاک میکند؛ در اصطلاح عامه کنایه از ” حرف آخرین ” است که از طرف مخاطب در پاسخ متکلم و متقاضی گفته میشود و تکلیفش را در عدم اجابت خواسته، یکسره و روشن میکند.